Recensie op Zorgvisie.nl 

Als de verandermanager al geen slapeloze nachten krijgt van het veranderen zelf, dan toch zeker van de weinig opbeurende statistieken  over veranderprocessen. Uit onderzoek blijkt dat circa driekwart van de verandertrajecten in organisaties strandt of niet het gewenste effect heeft. Verandering is per definitie goed, hetzij om de concurrentie voor te blijven, hetzij als persoonlijk of collectief leerproces. Weerstand tegen verandering wordt impliciet als irrationeel terzijde geschoven. Andere managers zijn juist dermate cynisch of kopschuw geworden dat ze iedere vorm van verandering achterwege laten.

Organisatiekundige Naud van der Ven laat zich door dit alles niet afschrikken. In zijn zoektocht naar een nieuw perspectief gaat hij te rade bij Emmanuel Levinas. Een hele klus, want de Franse filosoof hanteert een hermetisch denkraam met een hoog abstractieniveau. In een notendop samengevat is Levinas' denken op te vatten als fundamentele kritiek op het westerse rationalistische denken. Met zijn neiging tot objectivering en categorisering is dit westerse denken volgens Levinas totalitair getint. Het neigt ertoe om mensen van hun eigenheid te beroven en gelijk te schakelen in een rationele orde.

Volgens Van der Ven doen managers in wezen niet veel anders. Zelfs als ze zich beroepen op zingeving en spreken in termen als “cultuuromslag” of “persoonlijke ontwikkeling”, worden medewerkers ongevraagd ingelijfd in de bedrijfsdoelstellingen. Geen wonder dus dat al die veranderplannen weerstand oproepen.

In navolging van Levinas betoogt Van der Ven dat de confrontatie met dwarsliggers kan fungeren als een zingevingsinstrument. Pas in de confrontatie met “de organisatie-ander” wordt de manager zich bewust van zijn eigen heerszuchtige optreden. “Die schaamte maakt reflectie mogelijk en creëert energie voor nieuwe, meer inclusieve vormen van organiseren”, stelt Van der Ven. Het probleem is alleen dat hij niet duidelijk maakt hoe zulke inclusieve organisatievormen er in concreto uitzien. Hands-on-verandermanagers kunnen Schaamte en verandering dan ook beter links laten liggen. Filosofisch angehauchte bestuurders treffen in het boek ongetwijfeld voer voor discours.

PvdP,
1/2007
op Zorgvisie.nl